Nghề dệt chiếu ở Đồng Tháp

Làng chiếu Định Yên nằm ven sông Hậu, được thiên nhiên ưu đãi với hệ thống cồn bãi màu mỡ – điều kiện lý tưởng để trồng cây lác và cây bố, hai loại nguyên liệu chính dùng trong nghề dệt chiếu. Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, những cư dân đầu tiên của làng có nguồn gốc từ vùng đồng bằng ven biển Bắc Bộ (Thái Bình, Nam Định). Trong quá trình di cư vào phương Nam lập nghiệp, họ đã mang theo nghề dệt chiếu truyền thống và gây dựng nên làng nghề như ngày nay.

          Dệt chiếu là một công việc không hề đơn giản. Nó đòi hỏi sự khéo léo, kiên nhẫn và cả kinh nghiệm tích lũy từ nhiều thế hệ. Một người thợ lành nghề cho biết, để làm ra một chiếc chiếu đẹp thì việc chọn lác là khâu rất quan trọng. Sợi lác phải đều nhau, không quá to cũng không được quá nhuyễn. Sau khi thu hoạch, lác được phơi nắng từ 30 phút đến một giờ để tăng độ giòn và dễ nhuộm.

          Quá trình nhuộm lác là cả một nghệ thuật. Phẩm màu được nấu lên trong nước sôi, sau đó người thợ sẽ nhúng từng bó lác nhỏ vào màu, căn chỉnh độ đậm nhạt bằng số lần nhúng – có khi lên đến 2 –3 lần để đạt độ màu sắc mong muốn. Sau khi nhuộm, sợi lác được phơi thêm lần nữa dưới nắng, trước khi được đưa vào dệt.

          Công đoạn dệt chiếu cũng là lúc người thợ thể hiện sự tài hoa và con mắt thẩm mỹ của mình. Tùy loại chiếu mà hoa văn, màu sắc và kỹ thuật sẽ khác nhau. Đặc biệt, các loại chiếu hoa hay chiếu vảy ốc được xem là khó dệt nhất, bởi đòi hỏi sự tính toán tỉ mỉ trong việc phân bố màu sắc, tạo hình họa tiết và “bắt chữ” sao cho đều đặn, cân đối và bắt mắt.

          Sau khi dệt xong, chiếu được mang đi cắt bìa, may vải và phơi thêm một lần nữa để hoàn thiện sản phẩm.  

          Chiếu Định Yên nổi bật bởi sự đa dạng về kiểu dáng, hoa văn và màu sắc. Ngoài các loại chiếu trắng đơn giản, làng nghề còn nổi tiếng với chiếu in hình hoa văn truyền thống, chiếu con cò, chiếu cưới được trang trí lộng lẫy. Mỗi tấm chiếu không chỉ là vật dụng sinh hoạt thường ngày mà còn mang trong mình những giá trị thẩm mỹ và tinh thần văn hoá truyền thống.

Những mẫu hoa văn trên chiếu thường gợi nhớ đến thiên nhiên và cuộc sống lao động như hình vảy ốc, trà niên, con cờ… Thẩm mỹ mộc mạc nhưng sinh động ấy chính là điểm thu hút khách hàng khắp nơi, từ vùng nông thôn đến đô thị.

          Không chỉ dừng lại ở chức năng sử dụng, chiếu Định Yên còn là biểu tượng cho tinh thần lao động cần cù, tỉ mỉ và bàn tay khéo léo của người dân địa phương. Mỗi tấm chiếu là kết tinh của văn hóa, của kỹ năng thủ công truyền đời và là sự gắn bó máu thịt giữa người thợ với mảnh đất quê hương.

          Nghề dệt chiếu Định Yên không chỉ góp phần lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc mà còn đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương. Hàng trăm hộ dân vẫn gắn bó với nghề, xem đây là nguồn thu nhập chính giúp ổn định cuộc sống và tạo việc làm tại chỗ cho nhiều lao động nông thôn.

          Nghề dệt chiếu Định Yên đã được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào 98win81 98wim về Di sản văn hóa phi vật thể (theo Quyết định số 3084/QĐ - BVHTTDL ngày 9/9/2013)./.

Trà Bình.